Zakopane
Miasto Zakopane
Zakopane to najwyżej położone miasto w Polsce - część miejska rozciąga sie od 750 do 1000 m npm. Centralny punkt miasta - skrzyżowanie ulic Krupówki i Kościuszki - leży na wysokości 838m. Centralną ulicą Zakopanego są Krupówki - zdecydowana większość ulicy jest wyłączona z ruchu samochodowego, tworząc deptak o długości 1100 metrów. Jest to centrum handlowe i usługowe miasta. W centrum miasta znajduje sie również Równia Krupowa, z której przy dobrej pogodzie roztacza się piękny widok na Tatry.
Zakopane to największy ośrodek miejski w bezpośrednim otoczeniu Tatr, duży ośrodek sportów zimowych, od dawna nazywane jest zimową stolicą Polski. W granicach administracyjnych miasta znajduje się także znaczna część Tatrzańskiego Parku Narodowego (od Doliny Suchej Wody do Doliny Małej Łąki).
Zakopane leży w strefie klimatu górskiego, charakteryzującego się niską średnią temperaturą roczną. Ze względu na rózne wysokości npm. poszczególne części miasta różnią się pod względem klimatycznym. 40% rocznych opadów w Zakopanem to śnieg. Czerwiec i lipiec to najbardziej deszczowe miesiące u podnóża Tatr.
Wiatr w Zakopanem jest najczęściej chłodny, zachodni. Zjawiskiem typowym dla Podhala jest tzw. halny. Powstaje on w Tatrach, gdy na zachód od nich jest ośrodek niskiego ciśnienia, a na wschód - wyż. Największą siłę tego wiatru zanotowano 6-7 maja 1968 r., kiedy to orkan, wiejący z szybkością 280 km/godz. zniszczył całkowicie kilkaset hektarów tatrzańskim lasów. Wiatrołomy wtedy powstałe widać w TPN do dzisiaj.
Zakopane powstało jako osada na miejscu sezonowych osad pasterskich. Pierwszy przywilej osadniczy wydał podobno Stefan Batory w 1578 roku, który to przywilej został zatwierdzony przez króla Michała Wiśniowieckiego przywilejem osadniczym w 1670 roku. W 1676 roku wieś liczyła 43 mieszkańców (wraz z Olczą i Poroninem). Rozkwit Zakopanego rozpoczął się w drugiej połowie XIX w., kiedy to właściwości klimatyczne Zakopanego zaczął popularyzować Tytus Chałubiński.
Zakopiańska "starówka"" to ulica Kościeliska. Jej starsza zabudowa pochodzi głownie z połowy XIX wieku. Podstawowym budulcem były wtedy świerkowe belki, szczeliny pomiędzy nimi uszczelniano mchem lub plecionką z drewnianych wiórów.
Budynki tego typu zachowały sie w okolicach starego kościoła i przy drodze do Doliny Kościeliskiej.
Najczęściej odwiedzanym zabytkiem w Zakopanem jest stary kościół (1845-1851), położona przy nim Kaplica Gąsieniców i cmentarz "Na Pęksowym Brzyzku". Kaplica to pierwszy budynek sakralny w Zakopanem. Kościół rozbudowano za sprawą ks. Józefa Stolarczyka - pierwszego zakopiańskiego proboszcza.
Cmentarz powstał z inicjatywy ks. Stolarczyka. Początkowo był to mały, wiejski cmentarz na którym chowano miejscowych górali. W 1889 roku pochowano tu doktora Tytusa Chałubińskiego, który uważany jest za "odkrywcę" Zakopanego - fakt ten zapoczątkował tworzenie w Zakopanem narodowego panteonu.
Z Zakopanem nierozerwalnie związany jest specyficzny styl w sztuce użytkowej i architekturze, stworzony przez Stanisława Witkiewicza (ojca), styl zakopiański. Pierwszym domem wybudowanym zgodnie z założeniami tego stylu jest willa Koleba (Koliba), wzniesiona dla rodziny Gnatowskich w 1893 roku przy ul. Kościeliskiej. Styl zakopiański to nie tylko budownictwo - to również sztuka użytkowa i zdobnictwo. Witkiewicz i jego naśladowcy projektowali także meble, pamiątki, sprzęty gospodarskie, ubiory, porcelanę, papeterię a nawet instrumenty muzyczne.